Ο βασιλικός είναι μονοετές φυτό με πυκνό πλέγμα βλαστών που φτάνει και τα 80cm. Ανήκει στη οικογένεια Lamiaceae, το γένος Ocinum, το είδος bacilicum. Τα φύλλα του είναι αντίθετα και τα άνθη του δίχειλα ,μικρά και λεύκα ,ενώ οι σπόροι του λεπτοί και μαύροι.
Ο βιολογικός του κύκλος αρχίζει με την σπορά στις αρχές Απριλίου στο σπορείο. Εκεί σε διάστημα 7-12 ημερών φυτρώνει (ανάλογα με τη θερμοκρασία). Μετά από ένα μήνα σε ύψος 10-12 cm γίνεται η μεταφύτευση στην οριστική του θέση. Η μεταφύτευση περιλαμβάνει μπάλα χώματος στην περίπτωση των κυψελών ενώ δεν είναι απαραίτητη στο ανοιχτό σπορείο. Κατάγεται από την Ινδία και το Ιράν. Η παράδοση τον θέλει να φυτρώνει στο σημείο όπου η Αγία Ελένη ανακάλυψε τον Τίμιο σταυρό, για αυτό τον
λόγο πήρε και το όνομα βασιλικός. Καλλιεργείται για πάνω από 5.000
χρόνια, καθώς αναφέρεται και στην Ελλάδα από τον Θεόφραστο και τον
Διοσκουρίδη.
Βοτανικά χαρακτηριστικά και ταξινόμηση του Βασιλικού
Ο βασιλικός ανήκει στη οικογένεια Lamiaceae, είναι μονοετές φυτό του
γένους Ocinum, του είδους bacilicum. Κατάγεται από την Ινδία και το
Ιράν. Οι οικογένεια Lamiaceae γενικά περιλαμβάνει ποώδη η υποθαμνώδη φυτά των ξηρών και θερμών περιοχών της γης και των μεσογειακών περιοχών.
Αποτελείται από 3500 είδη τα οποία
χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικά αρωματικά, καλλωπιστικά η
μελισσοτροφικά. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης
οικογενείας είναι ο τετράγωνος βλαστός , τα αντίθετα και ανά ζεύγος
σταυροειδώς τοποθετημένα φύλλα, η αρωματική οσμή που
απολυτρώνεται από τα ηλιόμορφα τριχώματα των φύλλων και βλαστών
όταν αυτά τρίβονται οι θρυμματίζονται, και τέλος τα ισχυρά ζυγόμορφα
άνθη. Το Ocinum bacilicum έχει τη μεγαλύτερη οικονομική σημασία
από τα υπόλοιπα 50 διαφορετικά είδη βασιλικού που υπάρχουν για αυτό
και καλλιεργείτε σε όλο το κόσμο παγκοσμίως.
Λόγο των πολλών ποικιλιών βασιλικού που υπάρχουν, ταξινομούνται ανάλογα με κάποια χαρακτηριστικά, τη χημική σύσταση των αιθέριων ελαίων, το χρώμα της ταξιανθίας και τέλος το μέγεθος, την υφή και το χρώμα των φύλλων.
Ο Ocinum bacilicum είναι ένα αρωματικό ετήσιο φυτό, έχει άνθη δίχειλα
μικρά με πυκνό πλέγμα βλαστών που φτάνει και τα 20 έως 80cm λευκά άνθη που σχηματίζουν ακραίο στάχυ στις κορυφές των βλαστών, ενώ τα
φύλλα μπορούν να φτάσουν έως και τα 10 cm σε μέγεθος.
ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ
Οι ποικιλίες χωρίζονται με βάση τα αιθέρια έλαια, το χρώμα και το
σχήμα των φύλλων και των ανθέων. Οι ποικιλίες που τον
αντιπροσωπεύουν είναι πάνω από 100 με κυρίαρχες τις ακόλουθες. Ο
Σγουρός με μεγάλα σγουρά φύλλα με λαμπερό πράσινο χρώμα. Ο
πλατύφυλλος με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια, με
άνθη μικρά και λεύκα. Ιδιαίτερος είναι και ο κόκκινος ή μώβ βασιλικός
με το βαθύ κόκκινο χρώμα του και την δυνατή γεύση του , που τον
καθιστά ικανό για μαγειρική.
Σκούρο ιώδες χρώμα έχει και ο Αγιορείτικος , ο οποίος αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα και είναι και αυτός ιδανικός στην μαγειρική , στην ζαχαροπλαστική , την αρωματοποιία και πολλά άλλα. Τέλος ο Ελληνικός που συναντάτε σε κάθε ελληνικό σπίτι με τα πολύ μικρά φύλλα του και το επίσης μαγικό του άρωμα.
Εχθροί και Ασθένειες
Αν και δεν έχει να αντιμετωπίσει κάποια σοβαρή ασθένεια , όπως όλα τα
φυτά έχει και αυτό τις ευάλωτες στιγμές του. Κυριότερη ασθένεια από
την οποία προσβάλετε είναι το Fusarium wilt που προκαλείται από τον
μύκητα Giberella baccata. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι το
σκούρο χρώμα που δημιουργείται και ο σχηματισμός κόμμεως.
Η καταπολέμηση του δεν είναι εφικτή αλλά η πρόσληψη μπορεί να γίνει με επάλειψη χαλκού. Επικίνδυνο για τον βασιλικό είναι και η γκρί μούχλα (
gray mold ) που οφείλετε στο Botrytis cinera και προκαλεί λοιμώξεις
καταστρέφοντας το φυτό. Ιδιαίτεροι χρωματισμοί στο φύλλωμα πιθανόν
να είναι black spot ασθένεια που προέρχεται από ένα μύκητα του γένους
Colletotrichum. Μια πρωτόγνωρη ασθένεια που εμφανίστηκε μόλις το
2004 στην Ιταλία είναι η downy mildew (PERONOSPORA BELBAHRII
) και αυξάνεται ραγδαία. Τελευταία αλλά όχι αμελητέα είναι η ασθένεια
dampin goff του μύκητα Pythium Rizoctonia.
Πολλές όμως ασθένειες δεν αφορούν μύκητες αλλά έντομα. Τέτοιες είναι το πράσινο σκουλήκι , οι θρίπες που προσβάλουν κυρίως τα σπορόφυτα ( κοτυληδόνα). Οι θρίπες είναι έντομα που προσβάλουν τα φύλλα του βασιλικού δίνοντας τους είναι αργυρό χρώμα αντιπροσωπευτικό της ασθένειας. Χτυπά κυρίως τις νεαρές και πρώιμες καλλιέργειες. Η μελίγκρα είναι από τα κύρια έντομα που αντιμετωπίζουμε σε παρόμοιες καλλιέργειες με το βασιλικό. Αποδυναμώνει το φυτό στερώντας του τους χυμούς του
προκαλώντας κιτρίνισμα στα φύλλα και ταυτόχρονη παραμόρφωσή τους.
Μαγειρική χρήση
Τις περισσότερες φορές, ο βασιλικός χρησιμοποιείται φρέσκος στις συνταγές μαγειρικής. Γενικά, προστίθεται την τελευταία στιγμή, καθώς το μαγείρεμα καταστρέφει ταχέως τη γεύση του. Μπορεί να διατηρηθεί για μικρό χρονικό διάστημα σε πλαστικές σακούλες στο ψυγείο ή. για μεγαλύτερη χρονική περίοδο, στην κατάψυξη, αφού ζεματιστεί γρήγορα σε βραστό νερό. Το αποξηραμένο βότανο χάνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της γεύσης του και αυτό το λίγο εναπομείναν άρωμα έχει πολύ διαφορετική γεύση, με αδύναμο άρωμα κουμαρίνης, παρόμοιο με αυτό του σανού.
Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας, το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του γλυκάνισου. Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κλπ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα (π.χ. ιδίως κατά το καλοκαίρι, μια σαλάτα ντομάτας μαζί με φρεσκοκομμένα φύλλα βασιλικού, είναι μια ξεχωριστή γευστική εμπειρία). Στην ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών πέστο (pesto), μια πράσινη σάλτσα ελαίου και βοτάνου, έχει ως βάση της το βασιλικό.
Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ποικιλίες βασιλικού της Μεσογείου είναι οι:“Genovese”, “Purple Ruffles”, “Mammoth”, “Cinnamon”, “Lemon”, “Globe” και η “African Blue”. Οι Κινέζοι επίσης, χρησιμοποιούν νωπούς ή αποξεραμένους βασιλικούς, σε σούπες και άλλες τροφές.. Τα φύλλα, δεν είναι το μόνο τμήμα του βασιλικού, που χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές της μαγειρικής, οι ανθοφόροι οφθαλμοί (μπουμπούκια), έχουν μια πιο λεπτή γεύση και είναι βρώσιμοι.
Παραδοσιακή χρήση
Φύλλα βασιλικού.
Χρησιμοποιείται ως αντισπασμωδικό, ορεκτικό, άφυσο (διαλύων τα αέρια), για την έκκριση γάλακτος και ως στομαχικό καταπραϋντικό. Είναι, επίσης, πολύ χρήσιμο για την ανακούφιση από τις κράμπες στο στομάχι, γαστρική καταρροή, εμετό, εντερική καταρροή, δυσκοιλιότητα, εντερίτιδα. Ως αντισπασμωδικό, ορισμένες φορές έχει χρησιμοποιηθεί για τον κοκκύτη. Συνιστάται επίσης για τον πονοκέφαλο. Γενικά, η χρησιμότητα του βασιλικού σχετίζεται με το στομάχι και τα συγγενεύοντα με αυτό όργανα.
Στην χώρα μας είναι από τα πιο κοινά οικιακά φυτά. Χρησιμοποιείται στη λαϊκή φαρμακευτική ως βότανο, καθώς πιστεύεται πως είναι καλό διουρητικό, καταπραΰνει τον στομαχόπονο και τον πονοκέφαλο, ενώ στην αρχαιότητα, τον χρησιμοποιούσαν ως επίθεμα, μετά από δάγκωμα εντόμου, σκορπιού ή και φιδιού.
Ο βασιλικός χρησιμοποιείται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες στην Αγιουβέρτνα το παραδοσιακό φαρμακευτικό σύστημα της Ινδίας και την ιατρική Σίντα, ένα παραδοσιακό σύστημα ιατρικής των Ταμίλ
Με την ονομασία «βασιλικός», είναι γνωστά και άλλα είδη που βρίσκονται σε τροπικές περιοχές. Είναι θάμνοι μικρού ύψους και καλλιεργούνται και ως καλλωπιστικοί. Ένα από τα είδη αυτά, έχει την ονομασία φυτό του πυρετού και στις περιοχές της Δυτικής Αφρικής χρησιμοποιείται ως αντιπυρετικό.
Βιβλιογραφία
Συστηματική βοτανική εφαρμογές κορμόφυτων, 1999
