Μάστιγα οι θάνατοι στις ελληνικές θάλασσες

Το θλιβερό φαινόμενο των εκατοντάδων θανάτων στη θάλασσα τους καλοκαιρινούς μήνες έκανε την εμφάνισή του δυστυχώς και φέτος στη χώρα μας. Τα στοιχεία από το Λιμενικό Σώμα δείχνουν το μέγεθος του φαινομένου καθώς, από την 1η Ιουνίου 2023 μέχρι και τις 26 Ιουλίου 2023, συνολικά 177 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κάνοντας μπάνιο σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές της χώρας, με το 86,4% των θυμάτων να είναι πάνω από 65 χρόνων, δηλαδή από τους 177 νεκρούς οι 153 ήταν άνω των 65 ετών. Επίσης το 72,9% ήταν Έλληνες υπήκοοι, δηλαδή από τους 177 οι 129.

Συγκεκριμένα, 44 βρήκαν τον θάνατο τον Ιούνιο και 133 από 1η έως 26 Ιουλίου. Πέρυσι τον Ιούνιο είχαν χάσει τη ζωή τους 67 άτομα και 98 μέχρι τις 12 Ιουλίου. Ανάμεσα στα φετινά θύματα μέχρι στιγμής ήταν και ένα αγοράκι 6 χρόνων που βρήκε τον θάνατο στη θαλάσσια περιοχή Μεγάλο Καβούρι, τον Ιούλιο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καθιερώσει την 25η Ιουλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης Πνιγμού και συμμετέχει και φέτος ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), υπενθυμίζοντας σε όλους ότι ο καθένας μπορεί να πνιγεί, αλλά κανείς δεν πρέπει. Παγκοσμίως, ο πνιγμός αποτελεί την 3η κύρια αιτία ακούσιου τραυματισμού και αντιπροσωπεύει το 7% όλων των θανάτων που σχετίζονται με τραυματισμούς.

Το θέμα των θανάτων στη θάλασσα απασχολεί λιμενικές αρχές και άλλες αρμόδιες υπηρεσίες κάθε καλοκαίρι, ωστόσο δυστυχώς τα στοιχεία δείχνουν ότι λύση δεν δίνεται, καθώς μπορεί από τη μια χρονιά στην άλλη να αλλάζει λίγο η κατάσταση προς το καλύτερο ή και προς το χειρότερο, όμως Έλληνες κολυμβητές και αλλοδαποί τουρίστες, στην πλειονότητά τους ηλικιωμένοι, εξακολουθούν να αφήνουν την τελευταία τους πνοή στις θάλασσες της Ελλάδας. Την ακριβή αιτία όλων των θανάτων δεν τη γνωρίζουμε, ωστόσο σύμφωνα με τους αρμόδιους που ασχολούνται με το θέμα, οι περισσότεροι από αυτούς δεν οφείλονται στο γεγονός ότι οι λουόμενοι δεν γνωρίζουν κολύμπι, αλλά σε παθολογικά αίτια, δηλαδή πολλοί από αυτούς δεν ξέρουν ότι έχουν πρόβλημα με την καρδιά τους, οπότε σε συνδυασμό με τη μεγάλη ηλικία αλλά και με άλλους παράγοντες (άλλες ασθένειες, ζέστη, φαγητό, πολυφαρμακία κ.ά.) πεθαίνουν στη θάλασσα, και επίσης γιατί αψηφούν τους κανόνες ασφαλείας.

Η «Εφ.Συν.» κάθε χρόνο ασχολείται με το συγκεκριμένο θέμα, σε μια προσπάθεια να αφυπνιστεί ο κόσμος αλλά και να δοθεί μια εξήγηση στη μάστιγα αυτή, η οποία μέχρι πρόσφατα αποτελούσε τη δεύτερη αιτία θανάτου στην Ελλάδα μετά τα τροχαία. Σύμφωνα με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Safe Water Sports, πάνω από 300 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο στη ζωή τους στο υδάτινο περιβάλλον της χώρας συμμετέχοντας σε δραστηριότητες αναψυχής (κολύμβηση, υδάτινα σπορ, υδάτινη αναψυχή). Τα περισσότερα θύματα είναι άνδρες, ελληνικής υπηκοότητας, άνω των 60 χρόνων, ενώ οι πιο πολλοί θάνατοι συμβαίνουν σε μη φυλασσόμενες από ναυαγοσώστη παραλίες.

Το Safe Water Sports ανέπτυξε και λειτουργεί, σε συνεργασία με το Λιμενικό Σώμα και την Ελληνική Αστυνομία, το «Παρατηρητήριο Ατυχημάτων», που συλλέγει, επεξεργάζεται και αναλύει τα στοιχεία που αφορούν συμβάντα απώλειας ανθρώπινης ζωής και τραυματισμού στο υδάτινο περιβάλλον της χώρας (θάλασσα και εσωτερικά ύδατα). Σύμφωνα με την Έκθεση του Παρατηρητηρίου το 2022, 386 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο υδάτινο περιβάλλον της χώρας μας συμμετέχοντας σε δραστηριότητες αναψυχής (κολύμβηση, υδάτινα σπορ, υδάτινες δραστηριότητες αναψυχής).

Από αυτούς, οι 379 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα, ενώ οι υπόλοιποι επτά στα εσωτερικά ύδατα της χώρας (λίμνες, ποτάμια, κολυμβητικές δεξαμενές κ.λπ.). Με βάση την ανάλυση των στοιχείων, το 70% (269) των θυμάτων ήταν άνδρες και το υπόλοιπο 30% (117) γυναίκες. Το 69% (266) των θανάτων αυτών αφορούσε άτομα ελληνικής υπηκοότητας και το 31% αλλοδαπούς.

Παρέμβαση για το θέμα έκανε και ο υπουργός Ναυτιλίας Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης, εκφράζοντας την ανησυχία του και χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο «σοβαρό κοινωνικό ζήτημα». Ο υπουργός από το βήμα της Βουλής είπε: «Θέλω να κάνω μια έκκληση για κάτι το οποίο προσωπικά με απασχόλησε, διαβάζοντας τα δελτία Τύπου του Λιμενικού Σώματος. Χθες μόνο είχαμε έξι ανθρώπους, ως επί το πλείστον μεγάλης ηλικίας, που έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα. Η καλοκαιρινή περίοδος είναι μία περίοδος για την οποία θέλω να συστήσω και από αυτό το βήμα προσοχή στους συμπολίτες μας. Είναι αμαρτία περίπου 350 άνθρωποι τον χρόνο να πνίγονται στις θάλασσές μας, ως επί το πλείστον άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους».

«Το επάγγελμα του ναυαγοσώστη είναι υποβαθμισμένο»

Συνέντευξη στη Γιώτα Τέσση 

Ο Δημήτρης Βεντούρης – εκπαιδευτής ναυαγοσώστης, Αction Club Hellas – κάθε καλοκαίρι οργώνει τις θάλασσες της Ανατολικής Αττικής, έχοντας τον συντονιστικό ρόλο των 50 ναυαγοσωστών που επιχειρούν στην περιοχή. Όσοι τον γνωρίζουν, περιγράφουν έναν άνθρωπο που δίνει και τη ζωή του για τη ναυαγοσωστική, με την πολυετή πείρα του να αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο των λουόμενων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τις αντιξοότητες του επαγγέλματος, τα δύσκολα περιστατικά που έχει αντιμετωπίσει και περιγράφει ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν. «Καλός ναυαγοσώστης είναι ο στεγνός ναυαγοσώστης», σχολιάζει και χαρακτηρίζει επιτακτική την ανάγκη απασχόλησης των ναυαγοσωστών όλη τη χρονιά, προκειμένου να αναβαθμιστεί το επάγγελμα σε μια χώρα που ούτως ή άλλως αποτελεί κορυφαία ναυτική δύναμη παγκοσμίως.

● Αρτέμιδα, Ραφήνα, Σπάτα, Μαραθώνας. Πώς είναι η κατάσταση φέτος στην περιοχή ευθύνης σας;

Μέχρι στιγμής μπορώ να σας πω ότι σίγουρα είμαστε καλύτερα από πέρυσι. Το 2022 ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά επειδή καταγράφηκε μεγάλη αύξηση σε θανάτους λουόμενων, ήταν σχεδόν τριπλάσια τα περιστατικά σε σύγκριση με τις άλλες χρονιές. Κατά τη γνώμη μου, αυτό συνέβη εξαιτίας της καραντίνας. Ο κόσμος ήταν κλεισμένος στο σπίτι του, οι περισσότεροι δεν αθλούνταν και ξαφνικά ξεδώσανε στις παραλίες. Φέτος στην Ανατολική Αττική έχουν καταγραφεί τα λιγότερα περιστατικά πνιγμών σε σύγκριση με τις προηγούμενες χρονιές και αυτά σε ώρες που δεν επιχειρούμε. Το ωράριό μας είναι κατά κανόνα είναι 10.00-18.00. Όμως, για παράδειγμα τις μέρες του καύσωνα, οι οδηγίες των ειδικών είναι να πηγαίνουμε στις παραλίες νωρίς το πρωί ή μετά τις 6 το απόγευμα, δηλαδή όταν δεν υπάρχει ναυαγοσώστης. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να γίνει επέκταση ωραρίου, που γίνεται μόνο σε ελάχιστες παραλίες. Αυτό το αποφασίζει η αρμόδια τριμελής επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωπος της τοπικής λιμενικής αρχής, εκπρόσωπος της σχετικής Υγειονομικής Περιφέρειας και εκπρόσωπος του δήμου. Εμείς μόνο εισηγήσεις μπορούμε να κάνουμε.

● Τι κάνουν οι ναυαγοσώστες τους μήνες που δεν απασχολούνται στη θάλασσα;

Κάνουν άλλες δουλειές για να ζήσουν και αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους εργαζόμενους, οι οποίοι είναι εκπαιδευμένοι, διαθέτουν άδεια άσκησης επαγγέλματος, άδεια οδήγησης ταχύπλοου και πιστοποιημένες γνώσεις παροχής πρώτων βοηθειών και εφαρμογής Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ). Όμως το επάγγελμα είναι εποχικό, οι ναυαγοσώστες δουλεύουν μόνο τέσσερις μήνες τον χρόνο και ύστερα είναι αντιμέτωποι με την ανεργία. Αν δεν απασχολούνται σε ξενοδοχειακή μονάδα και είναι στη θάλασσα, δεν δικαιούνται ούτε ταμείο ανεργίας. Έτσι δεν μπορείς να ζήσεις την οικογένειά σου, γι’ αυτό και πολλοί το κάνουν περιστασιακά, όπως οι φοιτητές, και στη συνέχεια το εγκαταλείπουν. Θα μπορούσε το κράτος να απασχολήσει τους ναυαγοσώστες στο Λιμενικό ή στο ΕΚΑΒ το υπόλοιπο χρονικό διάστημα, ακόμα και στα σχολεία, για να διδάξουν βασικές τεχνικές στους μαθητές. Με αυτόν τον τρόπο το επίπεδο της ναυαγοσωστικής θα ανέβει πολύ επειδή θα σταματήσει να είναι υποβαθμισμένο το επάγγελμα.

● Εσάς ποιος σας πληρώνει;

Οι παραλίες υπάγονται στους δήμους, οι οποίοι τις εκμισθώνουν στους ιδιώτες. Εμείς πληρωνόμαστε από τους ιδιώτες, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να απασχολούν ναυαγοσώστες σε πολυσύχναστες παραλίες, διαφορετικά αντιμετωπίζουν πρόστιμα από το Λιμενικό. Ακόμα και αν δεν είναι πολυσύχναστες οι παραλίες, αν έχουν παρατηρηθεί επανειλημμένα περιστατικά με λουόμενους σε κίνδυνο, επιβάλλεται να υπάρχει ναυαγοσώστης. Αυτά τα ορίζει η επιτροπή που προανέφερα.

● Ποια είναι η σχέση των Ελλήνων με το θαλάσσιο στοιχείο;

Οι Έλληνες δεν κολυμπάμε, μαθαίνουμε να επιπλέουμε μόνο. Το νερό θέλει γνώση και σεβασμό και αυτό πρέπει να διδάσκεται από μικρή ηλικία. Θα πρέπει να υπάρχουν κολυμβητική παιδεία και βασικές γνώσεις ναυαγοσωστικής ήδη από το Δημοτικό. Όταν βλέπουμε στη θάλασσα παιδιά με κουλούρες ή μπρατσάκια, καταλαβαίνουμε ότι μόνο να επιπλεύσουν μπορούν. Και εκεί ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Με τον πρώτο κυματισμό, η κουλούρα ενδέχεται να αναποδογυρίσει και το παιδί να εγκλωβιστεί και να πνιγεί σε δευτερόλεπτα. Θα ήθελα, αν μου επιτρέπετε, να συστήσω στους γονείς να απομακρύνουν το βλέμμα τους από την οθόνη των κινητών και να εστιάσουν στα παιδιά τους. Οι εξαφανίσεις παιδιών είναι πολύ συχνές φέτος, επειδή ξεφεύγουν από την προσοχή των γονιών τους και απομακρύνονται, είτε στην ακτή είτε μέσα στο νερό.

● Κατά βάση οι λουόμενοι που χάνουν τη ζωή τους στη θάλασσα είναι ηλικιωμένοι. Γιατί;

Αυτό συμβαίνει για συγκεκριμένους λόγους. Σκεφτείτε ότι για να γραφτείς σε ένα κολυμβητήριο, απαιτείται ιατρική γνωμάτευση. Και μιλάμε για ήπια κολύμβηση σε ελεγχόμενη θερμοκρασία και χωρίς κυματισμό. Αντίθετα στη θάλασσα οι παράγοντες είναι εντελώς διαφορετικοί: η ζέστη, τα κύματα, οι πολυσύχναστες παραλίες δημιουργούν ένα εντελώς διαφορετικό κράμα. Αν αντιμετωπίζεις κάποιο πρόβλημα υγείας, παίρνεις φάρμακα και δεν έχεις λάβει ιατρικές συμβουλές, η κατάσταση δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο. Στατιστικά οι περισσότεροι πνιγμοί γίνονται σε απόσταση από μηδέν έως πέντε μέτρων από την ακτή. Όμως αν λιποθυμήσεις, πνίγεσαι στα ρηχά. Φέτος έχουμε αντιμετωπίσει πολλές λιποθυμίες ηλικιωμένων, αλλά ευτυχώς με αίσια κατάληξη.

● Οι πνιγμοί στην πισίνα είναι επίσης πολλοί κάθε χρόνο.

Το κολύμπι στην πισίνα έχει άλλες ιδιορρυθμίες και μας φοβίζει περισσότερο. Ο ναυαγοσώστης περιφέρεται και ελέγχει αλλά υπάρχει ο κίνδυνος, αν είναι πολλές πισίνες με νησάκια, να υπάρχουν κρυφά σημεία και να μη φαίνονται οι λουόμενοι. Άλλος κίνδυνος είναι ότι βαθαίνουν απότομα ή ότι μπορεί να χτυπήσει κάποιος όταν κάνει βουτιές. Παίζει επίσης ρόλο η άνωση του γλυκού νερού που είναι υποδεέστερη του θαλασσινού.

● Τι πρέπει να κάνουμε αν αντιληφθούμε λουόμενο σε κίνδυνο;

Να φωνάξετε αμέσως ναυαγοσώστη, αν υπάρχει. Το υποψήφιο θύμα αντιμετωπίζει σα σανίδα σωτηρίας αυτόν που του προσφέρει βοήθεια. Τον αρπάζει, τον κλειδώνει και τον παρασύρει μαζί του. Εμείς οι ναυαγοσώστες γνωρίζουμε τις τεχνικές «ξεκλειδώματος», τις λαβές αποφυγής, ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Όποιος δε γνωρίζει ναυαγοσωστική, πρέπει να δώσει κάτι στο θύμα για να το βοηθήσει να κρατηθεί και να βγει έξω από τη θάλασσα. Και να κληθεί άμεσα ασθενοφόρο.

● Ποια είναι η δυσκολότερη στιγμή που έχετε αντιμετωπίσει;

Η μέρα που κάηκε το Μάτι. Εμείς επιχειρήσαμε τότε, μας ειδοποίησε το Λιμενικό και συνδράμαμε με όλα μας τα φουσκωτά. Ήταν μια πολύ δύσκολη νύχτα. Είχε Μποφόρ, απόλυτο σκοτάδι, πολύ υψηλή θερμότητα, η περιοχή έχει ξέρες. Βγάλαμε έξω πολύ κόσμο, το δικό μου σκάφος τούς άφηνε στο λιμάνι της Ραφήνας. Εκεί επικρατούσε μια νεκρική σιωπή, παρόλο που ο ένας αναζητούσε τον άλλον. Δεν μπορώ να αποδώσω με λόγια αυτό που ζήσαμε. Ήταν τραγικές καταστάσεις.

«Τα παιδιά πνίγονται εύκολα, γρήγορα και αθόρυβα»

● Πώς συνδέεται το φαγητό με τους πνιγμούς παιδιών; Πνίγονται τα παιδιά επειδή έχουν φάει;

Τα παιδιά δεν πνίγονται επειδή έχουν φάει. Πνίγονται εύκολα και για πολλούς λόγους, αλλά όχι επειδή έφαγαν. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο πνιγμός αποτελεί την πρώτη σε συχνότητα αιτία θανάτου σε παιδιά ηλικίας 1-4 ετών στις ΗΠΑ, αλλά και στη χώρα μας σε 45 μέρες καταγράφηκαν 106 θανατηφόρα περιστατικά, με αρκετά παιδιά μεταξύ των θυμάτων. Τα παιδιά πνίγονται εύκολα, γρήγορα και αθόρυβα και αρκεί πολύ μικρή ποσότητα νερού γι’ αυτό. Τα μικρά παιδιά πνίγονται συνήθως στις μπανιέρες και τις πισίνες, όταν μένουν χωρίς επίβλεψη. Συνεπώς, το βασικότερο μέτρο πρόληψης πνιγμού σε παιδιά είναι η διαρκής και αδιάσπαστη προσοχή ενήλικα, ο οποίος πρέπει να αποφεύγει την κατανάλωση αλκοόλ, τη χρήση κινητού ή άλλων δραστηριοτήτων που αποσπούν την προσοχή του από το παιδί που βρίσκεται μέσα ή δίπλα σε νερό. Είναι σημαντικό τα παιδιά να κάνουν μαθήματα κολύμβησης. Εχει φανεί πως η παρακολούθηση μαθημάτων κολύμβησης μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πνιγμού σε όλες τις ηλικίες. Ωστόσο, η επίβλεψη παραμένει κρίσιμη ακόμη και σε παιδιά που κολυμπούν καλά. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά, αλλά και άτομα όλων των ηλικιών που είναι αδύναμοι κολυμβητές, να φορούν σωσίβια όσο βρίσκονται δίπλα και μέσα σε νερό και στη διάρκεια συμμετοχής τους σε θαλάσσια σπορ. Υπάρχουν νοσήματα, όπως η επιληψία, ο σακχαρώδης διαβήτης και άλλα, που αυξάνουν τον κίνδυνο του πνιγμού. Είναι σημαντικό οι ασθενείς αυτοί να μην κολυμπούν ποτέ μόνοι τους και να συνοδεύονται από άτομα που γνωρίζουν το νόσημα, αλλά και πρώτες βοήθειες. Τέλος, καλό είναι να αποφεύγεται η κολύμβηση, όπως και κάθε άλλη μορφή έντονης άσκησης, για τουλάχιστον μία ώρα μετά το φαγητό. Το στομάχι χρειάζεται παροχή αίματος για τη χώνεψη και κάνοντας έντονη άσκηση μπορεί να προκληθούν προβλήματα στην πέψη, αλλά και εμετοί ή κράμπες. Ετσι, παρότι δεν αποτελεί αιτία πνιγμού, το φαγητό πρέπει να απέχει από την κολύμβηση τουλάχιστον μία ώρα.

● Τι πρέπει να κάνει ένας ενήλικας αν αντιληφθεί ότι κάποιο παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο στο νερό;

Να παραμείνει ψύχραιμος. Να καλέσει βοήθεια αμέσως. Το παιδί πρέπει να απομακρυνθεί άμεσα από το νερό. Εδώ να σημειώσω πως είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του ανθρώπου που προστρέχει σε βοήθεια, δεν έχει νόημα να βουτήξει στο νερό κάποιος που δεν ξέρει να κολυμπάει. Οταν το παιδί βρεθεί στην ακτή, πρέπει να ξεκινήσει αμέσως και χωρίς καμία καθυστέρηση η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) από τους παρόντες. Η ΚΑΡΠΑ κυριολεκτικά σώζει ζωές και αν ξεκινήσει έγκαιρα, μπορεί να αποτρέψει μια τραγική κατάληξη. Είναι κρίσιμο όλοι να εκπαιδευόμαστε στις τεχνικές ΚΑΡΠΑ από μικρή ηλικία. Αν μου επιτρέπετε, θα πρότεινα να γίνει μάθημα στα σχολεία.

● Αυξάνονται συνεχώς οι καταγγελίες για θανάτους που θα είχαν αποφευχθεί αν είχε φτάσει εγκαίρως ασθενοφόρο. Πώς είναι η κατάσταση στον τόπο διαμονής σας, την Κέρκυρα;

Η κατάσταση είναι δύσκολη, όπως σε όλη τη χώρα. Οι ελλείψεις σε προσωπικό και σε ασθενοφόρα σημαντικές, με αποτέλεσμα μεγάλο χρόνο αναμονής σε σοβαρό συμβάν, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα αισθητό τους καλοκαιρινούς μήνες όταν ο πληθυσμός του νησιού πολλαπλασιάζεται. Εδώ πρέπει να τονίσω πως τα ασθενοφόρα πρέπει να καλούνται με σύνεση από τους συμπολίτες μας και όχι καταχρηστικά σε περιστατικά που δεν χρήζουν επείγουσας μεταφοράς. Το ΕΚΑΒ είναι για το επείγον.

● Ποιο είναι το πιο δύσκολο περιστατικό με παιδιά που έχετε αντιμετωπίσει;

Κάθε σοβαρό περιστατικό στην παιδιατρική, ειδικά αυτά με θανατηφόρο κατάληξη, είναι δύσκολο. Η αλήθεια είναι πως τα θυμάμαι ένα ένα, με τον πρώτο παιδιατρικό θάνατο από κακοήθεια να με έχει στιγματίσει, όπως και ο θάνατος 14χρονης στο Λονδίνο από άσθμα. Δεν μπορούμε να προλάβουμε όλα τα ατυχήματα, ούτε όλες τις ασθένειες, αλλά μπορούμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, ο καθένας από τη δική του θέση, για να προλάβουμε κάποια από αυτά.