Σίφνος, Κυκλάδες: φυσικό περιβάλλον, τοπική οικονομία και κοινωνία υπό απειλή
του Νίκου Χρυσόγελου
π. ευρωβουλευτή Πράσινοι /
Αντιδημάρχου Δημου Αθηναίου
για την Κλιματική Διακυβέρνηση και την Κοινωνική Οικονομία.
Ποιο μέλλον για τα νησιά;
Τι θέλουμε σήμερα από τα νησιά, πώς φανταζόμαστε να είναι σε 5, 10 ή 20 χρόνια; Ο κίνδυνος είναι να αντιμετωπιστούν μέσα από μια κοντόφθαλμη οπτική και να μετατραπούν σε αστικό τοπίο, έστω και με κάπως “φροντισμένες” αλλά άχρωμες τουριστικές κατασκευές. Θέλουμε να δούμε τα νησιά να μετατρέπονται σε κάτι τέτοιο, που θα συνδεθεί αναπόφευκτα και με φαινόμενα εγκληματικότητας και διαφθοράς που αναπτύσσονται σε νησιά που ακολουθούν ήδη αυτό το μοντέλο; Θέλουμε τελικά να περάσουν τα νησιά στα χέρια αυτών που έχουν χρήμα και μπορούν να ελέγξουν ή να επηρεάσουν καθοριστικά το μέλλον τους; Σε ορισμένα νησιά οι ντόπιοι είναι ήδη μειοψηφία, αυτοί που ελέγχουν την οικονομία και την πορεία (ακόμα και με ξυλοδαρμούς και δολοφονίες) είναι άλλοι, κι ενδιαφέρονται μόνο για μπίζνες, τίποτα άλλο!
Είναι εντελώς υπαρκτός πλέον ο κίνδυνος: υπερβολικός τουρισμός, υπερβολική δόμηση, ανατροπή μέτρου, ορίων και αντοχών, βαθιές αλλαγές σε αξίες, αντιλήψεις και συνήθειες, ακόμα και της τοπικής οικονομίας. Τα παραδείγματα είναι πολύ κοντά μας..
”Θα μείνουμε με το παρελθόν;”, θα υπάρξει ο αντίλογος.” Είσαι ενάντια στην πρόοδο και στη βελτίωση της ζωής των νησιωτών;” Θα ήθελα πρώτα να σκεφτούμε τι σημαίνει πρόοδος, αν αυτό που εξελίσσεται μπροστά μας μπορεί είναι πρόοδος: να χτίζεται ανεξέλεγκτα το νησί, να καταστρέφεται το μαγικό τοπίο στο οποίο μεγαλώσαμε και ταξιδέψαμε όχι μόνο εμείς αλλά και πολλοί λάτρεις του νησιού, να καταρρέουν οι ξερολιθιές που αποτυπώνουν τη γνώση και τη δουλειά χιλιάδων ανθρώπων, να μένουμε χωρίς νερό, να μειώνονται οι βροχές και να χάνονται οι χειμώνες και οι 4 εποχές, χιλιάδες αυτοκίνητα να κατακλύζουν το νησί ακόμα και τις αυλές των σπιτιών μέσα στα χωριά, να εισάγουμε πλέον το 95% των τροφίμων ακόμα και ρεβύθια, φασόλια, καρπούζια, σύκα, να βλέπουμε όλο και πιο συχνά να ξεφυτρώνουν κτίσματα και συμπεριφορές που δεν έχουν σχέση με τον πολιτισμό μας, να διώχνονται οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι γιατί ενοχλούν “τις επενδύσεις¨…
“Ναι, αλλά αυτό είναι το τίμημα για να έχουμε καλύτερο εισόδημα, να ζούμε καλύτερα”, θα απαντήσει κάποιος. Ζούμε άραγε καλύτερα ή απλώς έχουμε περισσότερα χρήματα; Ταυτίζονται αυτομάτως τα δύο; Ξεχνάμε τον πραγματικό στόχο: να ζούμε με ηρεμία, χωρίς φτώχεια, με ισχυρές κοινωνικές υποδομές και συνεργασία σε ένα νησί όμορφο, διαφορετικό; Πρέπει ή όχι να κρατήσουμε το νησί μας, τη Σίφνο, όπως την αγαπάμε; Αν καταστραφεί, θα μπορέσουμε άραγε με τα χρήματα από τις πωλήσεις της γης να ξαναφτιάξουμε το τοπίο, τα αγροτικά κτίσματα, να ξαναδημιουργήσουμε τα 3000 χλμ ξερολιθιάς (θα χρειαζόμασταν μερικές δεκάδες δις ευρώ για να τις φτιάξουμε από την αρχή), να έχουμε καλής ποιότητας νερό, να απολαμβάνουμε γεύσεις και αρώματα τρώγοντας, να αναπνέουμε το θυμάρι, τη ρίγανη και την φασκομηλιά; “Είσαι πολύ ρομαντικός”, θα πει αμέσως ο αντιρρησίας. Ας το εξηγήσω λοιπόν με απλά λόγια: Να κρατήσουμε από εκείνη την εποχή την ομορφιά και τη σοφία και να την ενισχύσουμε με τη σημερινή επιστημονική γνώση για να βάλουμε όρια, να αποκαταστήσουμε το μέτρο και να προωθήσουμε αποφάσεις και παρεμβάσεις, μόνο αυτές, που δεν θα καταστρέψουν το νησί μας και μάλιστα χωρίς επιστροφή. Η Ελευσίνα ήταν ιερή και όμορφη. Καταστράφηκε ανεύθυνα. Στις πορείες λέγαμε “να μην γίνουμε Ελευσίνα”. Δεν μπορώ καν να φανταστώ τα παιδιά μας να λένε “να μην γίνουμε Κυκλάδες”. Ήδη σε πολλές περιοχές του κόσμου οι κάτοικοι διαδηλώνουν για να μπουν όρια. Ας το σκεφτούμε εμείς πριν είναι αργά.
Να θέσουμε όρια και να κρατήσουμε το μέτρο
Σε ένα νησί όπως η Σίφνος δεν μπορούν να χτίζονται παντού τουριστικές επενδύσεις, η δόμηση πρέπει να περιοριστεί και να είναι κυρίως μέσα και γύρω από τους οικισμούς (αναγκαίος άμεσα ο σχεδιασμός), για να καλύπτει κυρίως τις ανάγκες των κατοίκων. Έχουμε ξεπεράσει τις αντοχές κοινωνίας και φύσης, θα είναι αργά σε 4-5 χρόνια, Αυτό σημαίνει να τεθεί τέλος σε νέες τουριστικές κατασκευές πολύ περισσότερο εκτός οικισμών, να καθοριστούν χρήσεις γης, να μείνει παραγωγική γη για γεωργική και εκτατική κτηνοτροφική δραστηριότητα αλλά και να παραμείνει ακέραιη η περιοχή Νατούρα προς όφελος της τοπικής οικονομίας. Η φυσική περιοχή διατηρώντας την υψηλή φυσική αξία της μπορεί να προσφέρει με άλλους τρόπους έσοδα για την τοπική οικονομία, πχ μέσω ξεναγήσεων, οικολογικής έρευνας, αντισταθμιστικών εσόδων για ντόπιους που έχουν κάποιες περιουσίες μέσα σε αυτήν, και κυρίως με ενίσχυση της οικολογικής καλλιέργειας και του οικο-αγροτουρισμού.
Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της στη Σίφνο, στην οικονομία, τον τουρισμό και την κοινωνία
Η περιοχή της Μεσογείου παρουσιάζει μεγαλύτερη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε σύγκριση με άλλες περιοχές του πλανήτη. Η παγκόσμια κλιματική κρίση επιταχύνεται και η έντασή της στη Μεσόγειο είναι ακόμα μεγαλύτερη. Η μέση θερμοκρασία της θάλασσας ανεβαίνει επικίνδυνα και μεταξύ άλλων προκαλεί επικίνδυνα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ η ανομβρία εντείνει τα ήδη μεγάλα προβλήματα στη Σίφνο και τα άλλα νησιά. Θα είναι η προσωρινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το νερό πιο μόνιμη πλέον; Πολύ πιθανόν, παρά τις αφαλατώσεις και τις υποτιμημένες επιπτώσεις που έχουν (οικονομικές, περιβαλλοντικές, ποιότητας νερού). Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος διάβρωσης στην παράκτια ζώνη και στα εδάφη, δημιουργίας υδροστρόβιλων, ανεμοστρόβιλων και τσουνάμι. Η υγεία των πιο ευάλωτων και αυτών που εργάζονται στην ύπαιθρο κινδυνεύει.
Στη θάλασσα γύρω από τη Σίφνο κάνουν έντονη την παρουσία τους νέα είδη ψαριών από άλλες κλιματικές ζώνες, όπως ο λαγοκέφαλος, η αγριοσάλπα (γερμανοί) και το λιονταρόψαρο, που έρχονται τα προστεθούν σε προβλήματα όπως η μείωση των λιβαδιών ποσειδωνίας από τις άγκυρες σκαφών.
Σε διεθνή φόρα συζητιέται πλέον η στροφή προς τον “τουρισμό δροσισμού”. Οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού και οι μεγάλες πυρκαγιές φαίνεται να επηρεάζουν ήδη τον τουρισμό τους καυτούς μήνες προς τη Μεσόγειο και να στρέφει τους τουρίστες προς πιο δροσερές περιοχές. Η έλλειψη νερού θα κάνει το πρόβλημα πιο εκρηκτικό, ήδη συμβαίνει και όχι μόνο στη Σίφνο. Σε ελάχιστα χρόνια θα έχουμε για παράδειγμα πιο πολύ τουρισμό άνοιξη και φθινόπωρο αλλα πολύ πιο λίγο Ιούλιο και Αύγουστο.
Η μεγάλη εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό (προϊόντα και υπηρεσίες) και η εισαγωγή σχεδόν όλων των αγαθών (τρόφιμα, συσκευές, έπιπλα) εγκυμονούν κινδύνους για την οικονομία και την κοινωνία (κατάρρευση της τοπικής οικονομίας, επισιτιστική ανασφάλεια, απώλεια θέσεων εργασίας και εισοδήματος για πολλούς ανθρώπους, αύξηση των τιμών) σε περίπτωση που τα νησιά των Κυκλάδων δεν προσαρμοστούν εγκαίρως στις νέες συνθήκες και στην οικονομία που προκαλεί η επιταχυνόμενη κλιματική κρίση.
Η Σίφνος έχει το πλεονέκτημα ότι πέρα από το μαζικό τουρισμό, προσελκύει πολλούς που ενδιαφέρονται για τα μονοπάτια, ενώ μπορεί να αυξήσει το ενδιαφέρον για οικοτουρισμό και αγροτουρισμό εκτός καλοκαιριού. Αυτό που ξέραμε σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει, αυτό που μπορεί να υπάρξει θέλει μεγάλη προετοιμασία, σε πολλά επίπεδα.
Να δούμε την οικονομία της Σίφνου μέσα σε ένα νέο πλαίσιο που διαμορφώνει η κλιματική κρίση και η αναμενόμενη επίπτωση στον τουρισμό
Ένα βασικό ζήτημα είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στο σημερινό μοντέλο, υιοθετώντας νέα προσέγγιση:
-
μικρότερος αριθμός τουριστών που θα έρχεται κυρίως άνοιξη και φθινόπωρο και αναζητεί άλλες “εμπειρίες”,
-
σχεδιασμένες δραστηριότητες και τομείς, εκτός του τουρισμού, που θα δώσουν στους ντόπιους το εισόδημα που χρειάζονται όχι από την πώληση της γης, την υπερεκμετάλλευση της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά από ένα νέο παράδειγμα.
Μπορούμε ακόμα – για πόσο όμως; – να διαμορφώσουμε στη Σίφνο μια νέα οικονομία που θα προστατεύει μακροπρόθεσμα τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους, θα εστιάζει στην πράσινη και κοινωνική καινοτομία και θα δίνει έμφαση σε λύσεις βασισμένες στη φύση που γεφυρώνουν την υπάρχουσα τοπική παραδοσιακή εμπειρία, τις αξίες και τη γνώση με τη νέα οικολογική και κοινωνική επιστημονική, πολιτιστική και τεχνολογική γνώση, επωφελούνται από καλές πρακτικές άλλων παρόμοιων περιοχών και θα κάνουν χρήση των κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων για τη μετάβαση χωρίς να αφήνουν κανέναν και καμία πίσω.
Η Σίφνος θα μπορούσε να στηρίξει το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της στην μετατροπή της σε ένα κέντρο επίδειξης σοφών, σύγχρονων λύσεων στα σημερινά προβλήματα που συνδυάζουν παραδοσιακή σοφία και σύγχρονη πράσινη γνώση.
Η οικονομία της Σίφνου στο παρελθόν ήταν πολύ στενά συνδεδεμένη με άλλα νησιά και παράκτιες – αλλά όχι μόνο – πόλεις όπως τα Χανιά, η Ρόδος, η Χίος, η Πάρος, η Αλεξάνδρεια, η Κωνσταντινούπολη, το Παρίσι, το Λονδίνο, η Οδύσσεια. Υπάρχει ανάγκη σήμερα για μια νέα περιφερειακή οικονομία αλλά και κοινές δραστηριότητες με τα γειτονικά νησιά όχι μόνο στον τουρισμό, αλλά και στην ανάπτυξη κοινών κοινωνικών και πράσινων υποδομών.
Για την αναζωογόνηση μιας αναγεννητικής γεωργίας
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα η Σίφνος δεν ήταν μόνο αυτάρκης αλλά και εξαγωγέας αγροτικών και άλλων προϊόντων, μεταξύ των οποίων κεραμικά αλλά και όσπρια, ρεβύθια, σύκα, σταφύλια, κρασί, λάδι, κριθάρι, σιτάρι, 3 χρώματα βαμβάκι και μετάξι. Είχε επίσης μεγάλη παραγωγή ξερικών αλλά και κάποιων ποτιστικών ζαρζαβατικών, λαχανικών και πολλά φρούτα (από μπουρνέλες – άγρια δαμάσκηνα, μανταρίνια, αχλάδια – κοντούλες, βερίκοκα, κορόμηλα, σύκα, 3 είδη ρόδων, φυστίκια, τσίκουδα, μια και οι παλιότεροι φρόντιζαν να φυτεύουν και να μπολιάζουν δέντρα όπου μπορούσαν. Επίσης, υπήρχαν μουριές, χαρουπιές και βελανιδιές και για την κτηνοτροφία-σηροτροφία.
Ίσως δεν μπορούμε πλέον να καλλιεργήσουμε όλα αυτά – έχουν αλλάξει οι κλιματικές και κοινωνικές συνθήκες – αλλά πατώντας στα νέα δεδομένα μπορεί να ανακάμψει η γεωργία αξιοποιώντας όμως ντοπιες ποικιλίες και είδη καθώς και νέα υποστηρικτικά εργαλεία. Το ότι διασώζονται σήμερα πολλοί ντόπιοι σπόροι και ποικιλίες είναι πολύ σημαντικό για την διασφάλιση μέλλοντος για τη γεωργία και την τροφή μας, σε μια εποχή αυξανόμενης διατροφικής αβεβαιότητας και καταστροφών στις σοδειές λόγω της κλιματικής κρίσης. Σε συνεργασία με τον ερευνητή Ροίκο Θανόπουλο καταγράψαμε και συγκεντρώσαμε σιφνέικους σπόρους, είδη αλλά και γνώσεις, εμπειρίες που μπορούν να αποτελέσουν μια καλή βάση για την αναγέννηση μιας βιώσιμης γεωργίας.
Για λόγους διατροφικής ασφάλειας αλλά και κάλυψης των αναγκών των κατοίκων και ενός αριθμού τουριστών χρειάζεται ολοκληρωμένο σχέδιο για στήριξη της γεωργίας που μπορεί να γίνει βιώσιμη και να προσφέρει επιπλέον έσοδα (είτε ως αποκλειστική είτε κυρίως ως συμπληρωματική δραστηριότητα) για τους ντόπιους αξιοποιώντας 4 σύγχρονες επιλογές:
– ποιοτική, οικολογική καλλιέργεια για τροφή και άλλα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας
– καλλιέργεια που παράλληλα με τη διατήρηση όλου του δικτύου ξερολιθιάς και των μονοπατιών νερού φροντίζει το περιβάλλον, τη γονιμότητα του εδάφους και τα μικρο-οικοσυστήματα, εμποδίζει την διάβρωση του εδάφους και μειώνει τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων
– καλλιέργεια που συμβάλλει στην προστασία του κλίματος (δεν υπάρχει στη Σίφνο ευτυχώς εντατική κτηνοτροφία και χρήση χημικών λιπασμάτων – φυτοφαρμάκων, χρήση βαρέων γεωργικών οχημάτων) και,
– γεωργία που δεσμεύει από την ατμόσφαιρα αέρια που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, όπως διοξείδιο του άνθρακα, ενώσεις του αζώτου κ.ά (μέσωκαλλιέργειας οσπρίων, ελιάς, χαρουπιάς κα)
Και οι 4 άξονες μπορεί να έχουν σημαντική στήριξη από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους, αρκεί να υπάρξει σωστή οργάνωση και επιστημονική υποστήριξη.
Οι ξερολιθιές και η γνώση της τεχνικής τους έχουν επίσης αναγνωριστεί ως άυλη παγκόσμια κληρονομιά από την UNESCO και η συντήρησή τους πρέπει να αποτελέσει τμήμα της στρατηγικής για την ενίσχυση της άμυνας μας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα, την προστασία της γονιμότητας του εδάφους και την αποκατάσταση της φύσης. Μέσα από μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να διασφαλιστούν πόροι μακροχρόνια για την αποκατάσταση και διατήρησή τους.
Πώς μπορώ/μπορούμε να βοηθήσουμε
Αναλυτικά για αυτά τα θέματα μπορεί να βρει κάποιος στο Πράσινο Κοινωνικό Σxέδιο δράσης για τη Σίφνο που διαμορφώσαμε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος GRAPE – COSME
Πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία προέκυψαν και από την συνεργασία μας με το δίκτυο μικρών νησιών SMILO και αν o Δήμος πιάσει αυτήν την ευκαιρία που προσφέρει η συνεργασία μαζί του, μπορεί όχι μόνο να αποκτήσει ένα σήμα με ιδιαίτερη αξία όπως είναι το SMILO labelling αλλά να εξασφαλίσει τεχνική και οικονομική στήριξη στην προώθηση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής όσον αφορά το τοπίο, το νερό, τη βιοποικιλότητα, την ενέργεια, τα απορρίμματα, τη βιωσιμότητα. Προσωπικά έκανα την προεργασία και την προσέφερα χωρίς; κόστος στον Δήμο, αλλά χρειάζεται να ολοκληρωθεί η διαδικασία θεσμικό τρόπο, αλλιώς θα χαθεί η πρόσκληση που υπάρχει (πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διάγνωση και να έχει δεσμευτεί το νησί σε μια πορεία βελτιώσεων) για να συμμετάσχει η Σίφνος στην προσπάθεια για βιωσιμότητα.
Η Σίφνος έχει πολλούς φίλους και ερωτευμένους μαζί της, ντόπιους που ζουν στο νησί αλλά και προσωπικότητες που ζουν εκτός, σε κάθε γωνιά του πλανήτη που μπορεί να βοηθήσουν στην ομαλή προσαρμογή της σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. Το έδειξε και η πρόσφατη ημερίδα που οργανώθηκε από το Ίδρυμα Ευγενίδου όπου εξέσουσες προσωπικότητες και ακαδημαϊκοί όχι μονο παραβρέθηκαν και μίλησαν αλλά προσφέρθηκαν και να βοηθήσουν τη Σίφνο μέσω (και) της δημιουργίας μιας υποστηρικτικής ομάδας. Είναι αυτονόητο ότι και προσωπικά, παρά το μεγάλο φόρτο εργασίας που έχω στον Δήμο Αθηναίων, θα συνεχίσω να βοηθάω αφιλοκερδώς όπως πάντα. Μέχρι τώρα όμως σπάνια αξιοποιήθηκε αυτό το σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο.
Πολιτισμός χιλιάδων χρόνων μπορεί να καταστραφεί μέσα σε 10 χρόνια. ΟΙ ευθύνες όλων μας είναι μεγάλη. Τα σχέδια της κυβέρνησης φαίνεται να μην λαμβάνουν υπόψη τίποτα από αυτά. Η αυτοδιοίκηση πρέπει να νιώσει αυτοπεποίθηση και να δράσει. Οι πολίτες δημιούργησαν – μετά από ένα σύνολο δραστηριοτήτων που οργανώσαμε στη Σίφνο πέρσι τον Οκτώβρη- το “Δίκτυο για βιώσιμες Κυκλάδες”. Διεθνή ΜΜΕ ασχολούνται με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν η Σίφνος και άλλα νησιά που αλλάζουν ραγδαία. Ειδικά μετά την πανδημία, οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές, όχι μόνο στη Σίφνο, αλλά σε όλα τα νησιά. Μόλις πριν από μερικές δεκαετίες, πολλοί σκεφτόντουσαν και συζητούσαν για τις αλλαγές που θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον. Σήμερα, οι αλλαγές συμβαίνουν τόσο γρήγορα που συχνά οι κάτοικοι αδυνατούν να τις συνειδητοποιήσουν, πολύ περισσότερο να τις διαμορφώσουν. Υπάρχουν πολλοί εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν: το μοντέλο του τουρισμού, οι αγορές, η οικονομία, η κλιματική και οικολογική κρίση, οι αλλαγές στην κυβέρνηση ή στις συμπεριφορές. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, δίπλα τους, στο μικρό νησί τους ξεπερνούν, τις παρατηρούν αλλά αισθάνονται ανίκανοι να διαμορφώσουν τις αλλαγές και τις εξελίξεις.
Περισσότερο από ποτέ, είναι απαραίτητο όμως οι κάτοικοι και όσοι/ες αγαπούν την Σίφνο να συμμετέχουν ενεργά και δυναμικά, προκειμένου να διαμορφώσουν συνειδητά ένα βιώσιμο μέλλον για το νησί. Να διαμορφώσουμε συνειδητά και συμμετοχικά το μέλλον της Σίφνου
-
Το άρθρο αποτυπώνει τα κύρια σημεία της ομιλίας μου στην εκδήλωση “Κυκλάδες: Φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον υπό απειλή;” που οργάνωσε η Ένωση Κυκλαδικού Τύπου (ΕΚΥΤ), ο παγκυκλαδικής εμβέλειας σχηματισμός, που εκπροσωπεί τα κυκλαδικά μέσα ενημέρωσης, στο «Σπίτι της Σίφνου», του Συνδέσμου Σιφνίων, την Πέμπτη 23 Μαΐου 2024. Μα πιο σύντομη εκδοχή του δημοσιεύθηκε στο τελευταίο τεύχος των Σιφναϊκών Νέων
-
Περισσότερα στις ιστοσελίδες του Ανέμου Ανανέωσης www.anemosananeosis.gr και bestpractices.anemosananeosis.
gr
Ακολουθεί η ομολία του κου Χρυσόγελου στην εκδήλωση “Κυκλάδες: Φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον υπό απειλή;” που οργάνωσε η Ένωση Κυκλαδικού Τύπου (ΕΚΥΤ), ο παγκυκλαδικής εμβέλειας σχηματισμός, που εκπροσωπεί τα κυκλαδικά μέσα ενημέρωσης, στο «Σπίτι της Σίφνου», του Συνδέσμου Σιφνίων, την Πέμπτη 23 Μαΐου 2024 που καταγράφηκε από το kaipoutheos.gr:
