ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Ε΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 21 Φεβρουαρίου 2024.
Για να δικάσει την από 22 Μαρτίου 2019 αίτηση:
των: 1), 2) 3) Μαρίνας 4), οι οποίες παρέστησαν με τους δικηγόρους: α) Γεώργιο Δελλή (Α.Μ. 15582) και β) Άγγελο Χασαπόπουλο (Α.Μ. 31417), που τους διόρισαν με πληρεξούσιο, 4), η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους: α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, στους οποίους δόθηκε προθεσμία μέχρι τις 6 Μαρτίου 2024 για την νομιμοποίησή τους, 5), ο οποίος παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους: α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, που τους διόρισε με πληρεξούσιο, 6), 7), 8) οι οποίοι παρέστησαν με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, στους οποίους δόθηκε προθεσμία μέχρι τις 6 Μαρτίου 2024 για την νομιμοποίησή τους, 9) η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους: α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, που τους διόρισε με πληρεξούσιο, 10) η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους: α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, στους οποίους δόθηκε προθεσμία μέχρι τις 6 Μαρτίου 2024 για την νομιμοποίησή τους, 11) , 12), 13, οι οποίοι παρέστησαν με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, που τους διόρισαν με πληρεξούσιο, 14) η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, στους οποίους δόθηκε προθεσμία μέχρι τις 6 Μαρτίου 2024 για την νομιμοποίησή τους, 15), 16) , οι οποίοι παρέστησαν με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, που τους διόρισαν με πληρεξούσιο, 17) η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, στους οποίους δόθηκε προθεσμία μέχρι τις 6 Μαρτίου 2024, για την νομιμοποίησή τους, και 18) η οποία παρέστη με τους ίδιους ως άνω δικηγόρους α) Γεώργιο Δελλή και β) Άγγελο Χασαπόπουλο, που τους διόρισε με πληρεξούσιο,
κατά του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος παρέστη με την Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
και κατά του παρεμβαίνοντος Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Σίφνου, το οποίο παρέστη με την δικηγόρο Ευαγγελία Παπανδρέου (Α.Μ. 20922), που την διόρισε με πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ’ αριθ. οικ. 10590/18.6.2028 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Συμβούλου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τους πληρεξουσίους των αιτούντων οι οποίοι ανέπτυξαν και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησαν να γίνει δεκτή η αίτηση, την πληρεξουσία του παρεμβαίνοντος Ταμείου και την αντιπρόσωπο του Υπουργού, οι οποίες ζήτησαν την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (ηλεκτρονικό παράβολο.
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της 10590/18.6.2028 απόφασης του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δυνάμει της οποίας εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι (ΑΕΠΟ) του έργου «Λιμένας στις Καμάρες Σίφνου». Με το μεταγενέστερο με αριθμό κατάθεσης Ε΄ 220/30.3.2023 «δικόγραφο συνέχισης της δίκης», ζητείται, κατ’ επίκληση του άρθρου 32 παρ. 3 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8), η ακύρωση της ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/85154/5474/23.9.2019 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την οποία αντικαταστάθηκε η προσβαλλόμενη με την αίτηση ακυρώσεως πράξη.
3. Επειδή, εκ των αιτούντων η 4η,6ος, 7η, 8η, 10η, 14η και 17η κατά τη σειρά αναγραφής τους στο δικόγραφο δεν νομιμοποίησαν τον υπογράφοντα την αίτηση δικηγόρο με κάποιον από τους τρόπους που προβλέπονται στο άρθρο 27 του π.δ. 18/1989, όπως ισχύει, και, ως εκ τούτου, ως προς τους αιτούντες αυτούς η αίτηση είναι απορριπτέα ως απαράδεκτη.
4. Επειδή, οι λοιποί αιτούντες, οι οποίοι φέρονται ως κύριοι ακινήτων της μικρής νήσου Σίφνου ή ως έχοντες επιχείρηση σε αυτήν (ο 11ος φέρεται ως διαχειριστής Ο.Ε. με έδρα τις Καμάρες) ή μόνιμοι κάτοικοι οικισμών του νησιού (οι 15ος και 16ος – ο τελευταίος είναι και δημότης του Δήμου Σίφνου), ασκούν την αίτηση με έννομο συμφέρον, δεδομένου ότι η επέκταση του λιμένα που προβλέπεται στην προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ δύναται να έχει συνέπειες σε όλο το νησί.
5. Επειδή, με προφανές έννομο συμφέρον παρεμβαίνει το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Σίφνου, φορέας διαχείρισης του λιμένα Σίφνου.
6. Επειδή, μετά την άσκηση της υπό κρίση αίτησης εκδόθηκε η ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/85154/5474/23.9.2019 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με ταυτόσημο τίτλο και περιεχόμενο με την προσβαλλόμενη 10590/18.9.2018 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, πλην της λήξης ισχύος της: αντί της 18.6.2028, ορίζεται η 23.9.2029. Εξάλλου, σύμφωνα με την παράγραφο με αριθμό 10: «Η παρούσα απόφαση αντικαθιστά την υπ’ αρ. 10590/18.6.2018 ΑΕΠΟ δεδομένου ότι, για απρόβλεπτο τεχνικό λόγο, δεν ολοκληρώθηκε η ανάρτηση της τελευταίας στον ειδικό διαδικτυακό τόπο aepo.ypeka.gr, αν και αναρτήθηκε στον δικτυακό τόπο ΔΙΑΥΓΕΙΑ με ΑΔΑ: 64ΒΨ4653Π8-84Θ.». Συνεπώς, η από 18.6.2018 απόφαση αντικαταστάθηκε με την από 23.9.2019 απόφαση και η δίκη πρέπει να κηρυχθεί καταργημένη ως προς την πρώτη από αυτές, δυνάμει του άρθρου 32 παρ. 2 του π.δ. 18/1989 (βλ. ΣτΕ 2050/2021, σκ. 5). Περαιτέρω, η έκδοση της από 23.9.2019 ΑΕΠΟ μετά την άσκηση της κρινόμενης αίτησης, για τον λόγο που αναφέρεται στην παράγραφο 10 αυτής, δηλαδή για τη διόρθωση τυπικής πλημμέλειας, δεν παραβιάζει τα άρθρα 20 παρ. 1, 26 και 95 παρ. 1 του Συντάγματος και 6 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε με το ν.δ. 53/1974 (Α΄ 256), όπως αβασίμως προβάλλεται. Άλλωστε, και το Δικαστήριο δύναται, σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ. 3α του π.δ. 18/1989, να μην ακυρώσει διοικητική πράξη που πάσχει από τυπική πλημμέλεια, αλλά να εκδώσει προδικαστική απόφαση με την οποία να ζητείται από τη Διοίκηση να άρει την πλημμέλεια.
7. Επειδή, στο άρθρο 1 του ν. 4014/2011 (Α΄ 209) ορίζεται ότι: «1. Τα έργα και οι δραστηριότητες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, των οποίων η κατασκευή ή λειτουργία δύναται να έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες (Α και Β) ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Η πρώτη κατηγορία (Α) περιλαμβάνει τα έργα και τις δραστηριότητες τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για το οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), προκειμένου να επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί για την προστασία του περιβάλλοντος σχετικά με το συγκεκριμένο έργο ή δραστηριότητα, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στα άρθρα 2, 3 και 4 του παρόντος. … 4. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, που εκδίδεται εντός ενός μηνός από τη δημοσίευση του παρόντος, τα δημόσια ή ιδιωτικά έργα και δραστηριότητες που υπόκεινται στις ρυθμίσεις του νόμου, κατατάσσονται στις κατηγορίες και υποκατηγορίες του άρθρου 1, καθώς και σε ομάδες κοινές για όλες τις κατηγορίες.». Εξάλλου, σύμφωνα με την -εκδοθείσα δυνάμει της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 4 παρ. 4 του ν. 4014/2011- ΔΙΠΑ 37674/2016 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β΄ 2471) τα λιμενικά έργα κατατάσσονται στην κατηγορία Α του άρθρου 1 παρ. 1 του πιο πάνω νόμου.
8. Επειδή, με την προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ εγκρίθηκε η επέκταση του λιμένα Σίφνου και τέθηκαν συναφώς περιβαλλοντικοί όροι, σύμφωνα με τον ανωτέρω ν. 4014/2011, και δεν προβλέφθηκαν οικοδομικές γραμμές και όροι και περιορισμοί δόμησηςֹ συνεπώς, αβασίμως προβάλλεται ότι για την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης απαιτούνταν, λόγω των πολεοδομικών ρυθμίσεων που περιέχει, προεδρικό διάταγμα.
9. Επειδή, με το από 12.6.2012 π.δ. «Έγκριση καταλόγου μικρών νησιωτικών υγροτόπων και καθορισμός όρων και περιορισμών για την προστασία και την ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγροτόπων που περιλαμβάνονται σ’ αυτόν» (ΑΑΠ 229) εγκρίθηκε ο κατάλογος μικρών νησιωτικών υγροτόπων, στον οποίο περιλαμβάνεται το Έλος Καμαρών Σίφνου, καθορίσθηκαν δε όροι και περιορισμοί για την προστασία και την ανάδειξή τους (βλ. αναλυτικά άρθρο 2). Στο άρθρο 3 παρ. 4 ορίζεται ότι: «Για κάθε έργο ή δραστηριότητα που εγκρίνεται εκτός των ορίων ενός μικρού νησιωτικού υγροτόπου και ενδέχεται λόγω του είδους του (π.χ. βιολογικός καθορισμός, ΧΥΤΥ, υδρογεωτρήσεις) να επηρεάσει τον ίδιο ή τη λεκάνη απορροής του, προβλέπονται υποχρεωτικά στην εγκριτική απόφαση ειδικοί περιβαλλοντικοί όροι για την προστασία τους. …».
10. Επειδή, στο Κεφάλαιο 3 «Χωρικές και Πολεοδομικές δεσμεύσεις» της ΜΠΕ και, συγκεκριμένα, στο υποκεφάλαιο 3.1.3 «Προστατευόμενες Περιοχές Φυσικού Περιβάλλοντος» γίνεται αναφορά στον θεσμοθετημένο Υγρότοπο με κωδικό Υ422SIF001 και τίτλο «Έλος Καμαρών» (σελ. 14). Περαιτέρω, στην ενότητα 4.6.3 «Άλλες σημαντικές φυσικές περιοχές» (σελ. 34 κ.ε.) και ειδικότερα στην ενότητα 4.6.3.1 «Παράκτιος υγρότοπος» περιγράφονται αναλυτικά η θέση, η έκταση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εν λόγω υγροτόπου με ιδιαίτερη αναφορά στη χλωρίδα και την πανίδα του. Στη συνέχεια παρατίθενται οι διατάξεις του άρθρου 2 του από 12.6.2012 π.δ. περί όρων και περιορισμών για την προστασία και την ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγροτόπων. Περαιτέρω, υπό 8.3 (σελ. 94) διαλαμβάνεται ότι: «Επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα Η χλωρίδα και πανίδα που αναμένεται να επηρεαστεί δυσμενώς από την κατασκευή και τη λειτουργία των έργων αφορά σε αυτήν που διαβιώνει στη θαλάσσια έκταση και μόνο (θαλάσσια οικοσυστήματα), καθώς οι εργασίες που προβλέπονται αφορούν την επέκταση των υφιστάμενων έργων προς τη θάλασσα και την κατασκευή του ύφαλου κυματοθραύστη στο βόρειο άκρο της ακτής. …». Ομοίως, στον Πίνακα 10-1 της ΜΠΕ (σελ. 104), στον οποίο παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι επιπτώσεις σε φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, αναφέρεται (υπό Α.3) ότι κατά την κατασκευή του έργου «δεν αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις» στην πανίδα και τη χλωρίδα του χερσαίου οικοσυστήματος, κατά τη δε λειτουργία του έργου ότι: «Η παρουσία του ύφαλου κυματοθραύστη αντιμετωπίζει το πρόβλημα της διάβρωσης της παραλίας και κατά συνέπεια δρα αποτελεσματικά στη διατήρηση του παράκτιου οικοτόπου που εντοπίζεται επ’ αυτής», αυτή δε η επίπτωση αξιολογείται ως πολύ θετική. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι στη ΜΠΕ λήφθηκαν υπόψη η ύπαρξη και τα χαρακτηριστικά του επίμαχου υγροβιότοπου, το νομικό καθεστώς προστασίας του και το γεγονός ότι ούτε κατά την κατασκευή ούτε κατά τη λειτουργία του έργου θα υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε αυτόνֹ αντιθέτως, εκτιμήθηκε ότι θα υπάρξουν θετικές επιπτώσεις από την κατασκευή του ύφαλου κυματοθραύστη, χάρη στον οποίο θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διάβρωσης της ακτής και συνακόλουθα θα διασφαλιστεί η διατήρηση του οικοτόπου. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, κατά την έννοια της παρατεθείσας διάταξης του άρθρου 3 παρ. 4 του από 12/19.6.2012 π.δ., δεν απαιτείται η συμπερίληψη στην ΑΕΠΟ ειδικών περιβαλλοντικών όρων για την προστασία του υγροτόπου, ούτε ειδικότερη αιτιολογία για τη μη συμπερίληψη τέτοιων όρων. Επομένως, οι περί του αντιθέτου προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι.
11. Επειδή, στο άρθρο 24 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. … 2. Η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. …». Εξάλλου, στο άρθρο 101 παρ. 4 του Συντάγματος (η οποία παράγραφος προστέθηκε, κατά την Αναθεώρηση του Συντάγματος του 2008, με το από 27.5.2008 Ψήφισμα της Η΄ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων) ορίζεται ότι: «Ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους.». Τέλος, στο άρθρο 106 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζονται τα εξής: «Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα, για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών.».
12. Επειδή, κατά την έννοια του άρθρου 24 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, σημαντικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος είναι τα ευπαθή ή ευαίσθητα οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα μικρά νησιά, τα οποία χαρακτηρίζονται από την ενότητα και τη λιτή συμμετρία του τοπίου τους, από το εκτεταμένο ανάπτυγμα των ακτών σε σχέση προς την έκτασή τους, και τη στενή αλληλεξάρτηση των ανθρωπογενών συστημάτων (δημογραφικού, πολιτιστικού, κοινωνικο-οικονομικού κ.λπ.) και του φυσικού περιβάλλοντος, που τα καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις. Ειδικότερη εκδήλωση της συνταγματικής αυτής μέριμνας αποτελούν και οι διατάξεις των άρθρων 101 παρ. 4 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος, που αναφέρονται στις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών. Ουσιώδης όρος για την προστασία των μικρών νησιών είναι τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, τα οποία, δεδομένου ότι τα νησιά είναι δεκτικά μόνον ήπιας ανάπτυξης, πρέπει να προβλέπουν και να διατάσσουν στον χώρο των νησιών μόνον εκείνες τις μορφές ανάπτυξης που είναι συμβατές με την αρχή της διατήρησης αμείωτου πολιτιστικού και φυσικού κεφαλαίου τους, προκειμένου να μην παραβιάζεται η φέρουσα ικανότητά τους ως παραδοσιακών ανθρωπογενών συστημάτων και ευαίσθητων οικοσυστημάτων (βλ. ΣτΕ 1706/2022 σκ. 8, επίσης ΣτΕ 176/2023 σκ. 14, 1037/2022 σκ. 10,629/2022 σκ. 5, 1304/2018 σκ. 4, 3526/2017 σκ. 6, 525/2017 σκ.5, 1964/2015 σκ. 5, 2741/2014 σκ. 7, 1421/2013 7μ. σκ. 27, 5418/2012 σκ. 7, 878/2012 σκ. 7 κ.ά.).
13. Επειδή, σε περίπτωση προσβολής με αίτηση ακυρώσεως των διοικητικών πράξεων που εκδίδονται κατά τη διαδικασία με την οποία τα αρμόδια όργανα της Διοίκησης εκτιμούν εκ των προτέρων τις αναμενόμενες συνέπειες για το περιβάλλον από σχεδιαζόμενα έργα ή δραστηριότητες και κρίνουν αν και με ποιους όρους μπορεί να πραγματοποιηθεί το έργο ή η δραστηριότητα ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, ο δικαστής ερευνά εάν τηρήθηκε συννόμως από ουσιαστική και τυπική άποψη η διαδικασία αυτή και αν τα στοιχεία στα οποία στηρίζεται η ελεγχόμενη διοικητική πράξη είναι σύμφωνα με τους σχετικούς ορισμούς της νομοθεσίας και επαρκή για να προσδώσουν έρεισμα στην πράξη. Ειδικότερα, κατά την άσκηση του δικαστικού ελέγχου, στον οποίο περιλαμβάνεται και η έρευνα για πλάνη περί τα πράγματα, ο δικαστής εξετάζει, μεταξύ άλλων, αν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί το βασικό μέσο εφαρμογής των αρχών της πρόληψης και της προφύλαξης, ανταποκρίνεται προς τις απαιτήσεις του νόμου και αν το περιεχόμενό της είναι επαρκές ώστε να παρέχεται στα αρμόδια διοικητικά όργανα η δυνατότητα να διακριβώνουν και αξιολογούν τους κινδύνους και τις συνέπειες του έργου ή της δραστηριότητας και να εκτιμούν αν η πραγματοποίησή του είναι σύμφωνη με τις διατάξεις της οικείας νομοθεσίας και τις συνταγματικές επιταγές, καθώς και αν το προσδοκώμενο από αυτό όφελος τελεί σε σχέση αναλογίας με την τυχόν επαπειλούμενη βλάβη του περιβάλλοντος. Η ευθεία, όμως, αξιολόγηση των συνεπειών ορισμένου έργου ή δραστηριότητας και η κρίση αν η πραγματοποίησή του αντίκειται στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης εξέρχονται των ορίων του δικαστικού ελέγχου, διότι προϋποθέτουν διαπίστωση πραγματικών καταστάσεων, διερεύνηση τεχνικών θεμάτων, ουσιαστικές εκτιμήσεις και στάθμιση στηριζόμενη στις εκτιμήσεις αυτές. Κατ’ ακολουθία, παράβαση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί να ελεγχθεί ευθέως από τον ακυρωτικό δικαστή μόνον αν από τα στοιχεία της δικογραφίας και με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι η προκαλούμενη από το έργο ή τη δραστηριότητα βλάβη για το περιβάλλον είναι μη επανορθώσιμη ή είναι προφανώς δυσανάλογη με το προσδοκώμενο όφελος και έχει τέτοια έκταση και συνέπειες ώστε προδήλως να αντιστρατεύεται την ανωτέρω συνταγματική αρχή (βλ. ΣτΕ 689/2023 7μ. σκ. 16, πρβλ. ΣτΕ 1286/2019, 1804/2018, 1964/2015, 1492/2013 7μ., 4542/2011 7μ., 463/2010 Ολομ., 462/2010 Ολομ., 2547/2005 7μ., 613/2002 Ολομ., 3478/2000 Ολομ. κ.ά.).
14. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 3 Κεφ. Γ.3.2 «Οικιστική οργάνωση και λειτουργία» του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου που εγκρίθηκε με την 25290/2003 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων (Β΄ 1487): «… _ Τα δύο Περιφερειακά Κέντρα Σύρος και Ρόδος διατηρούν και επαυξάνουν τον ρόλο τους ως διοικητικά και εμπορικά κέντρα με καλύτερη σύνδεση μεταξύ τους και με τα Νομαρχιακά Κέντρα που εξαρτώνται από αυτά. _ Τα δύο Νομαρχιακά Κέντρα, η Κως και η Νάξος, ενισχύονται στον διοικητικό και παραγωγικό τους ρόλο εξοπλισμένα με κομβικά λιμάνια και διεθνή αεροδρόμια και θα συνεχίσουν (Κως) ή θα αρχίσουν (Νάξος) να αποτελούν επίσης βασικές πύλες εισόδου στην Περιφέρεια από το εξωτερικό. _ Στο επίπεδο των Υπερτοπικών Κέντρων θα αποτελέσουν πόλους ενισχυμένου επιπέδου η Μήλος, η Θήρα, η Κάρπαθος και η Κάλυμνος. Η ενίσχυση των βασικών υποδομών μεταφορών (λιμάνια και αεροδρόμια) και των κοινωνικών εξυπηρετήσεων (εκπαίδευση, υγεία, πολιτισμός) στα νησιά αυτά, σε συνδυασμό με επενδύσεις και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε τουρισμό, υπηρεσίες και μεταποίηση μέσω των δράσεων του Γ΄ ΚΠΣ, θα στηρίξουν και θα αναβαθμίσουν τον ρόλο τους. _ Στο επίπεδο των μικρότερων νησιών (των περιοχών μέσης και χαμηλής ανάπτυξης) αναμένεται σχετική μείωση του σημερινού επιπέδου εξάρτησης με την ενίσχυση της επάρκειάς τους τόσο με κοινωνικές και τεχνικές υποδομές και εξυπηρετήσεις, όσο και με την ορθολογική οργάνωση των μεταφορικών συνδέσεων κυρίως των ακτοπλοϊκών. …».
15. Επειδή, η Σίφνος βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του συμπλέγματος των Κυκλάδων, έχει έκταση 74 τετραγωνικά χιλιόμετρα, σύμφωνα δε με την απογραφή του 2011 είχε 2.625 κατοίκους και 12 οικισμούς. Το έτος 1976 χαρακτηρίσθηκε ως «τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους προς προστασία της παραδοσιακής της αρχιτεκτονικής» με την Α/Φ31/36531/3992/6.7.1976 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών (Β΄ 917).
16. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου, ιδίως δε τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, προκύπτουν τα εξής: Ο λιμένα Καμαρών αποτελείται από τις εξής λιμενικές εγκαταστάσεις: έναν προσήνεμο προβλήτα εσωτερικού κρηπιδώματος 105,6 μ., παραλιακά κρηπιδώματα 103 μ. το δυτικό και 121,5 μ. το ανατολικό, έναν υπήνεμο μώλο 37,6 μ. και ράμπα (γλίστρα) 10,5 μ. (βλ. προσβαλλόμενη 1.1 και ΜΠΕ Κεφ. 5.2. «Περιγραφή υφιστάμενων έργων», σελ. 55). Η υφιστάμενη δυναμικότητα του λιμένα είναι η εξής: • ένα συμβατικό ή ταχύπλοο επιβατικό – οχηματαγωγό (Ε/Γ-Ο/Γ) μήκους έως 100 μ., το οποίο πρυμνοδετεί στη δυτική πλευρά, • ένα ταχύπλοο επιβατικό πλοίο μήκους έως 60 μ. ή ένα κρουαζιερόπλοιο μήκους έως 90 μ., τα οποία πλαγιοδετούν στην ανατολική πλευρά, • ένα φορτηγό πλοίο (χύδην φορτίου) μήκους έως 80 μ. ή ένα δεξαμενόπλοιο μήκους έως 80 μ., το οποίο πλαγιοδετεί ομοίως στην ανατολική πλευρά [όπως προκύπτει από το τοπογραφικό διάγραμμα του υφιστάμενου λιμένα (συνημμένο στη ΜΠΕ μετά τη σελ. 59) σε συνδυασμό με το μήκος των πλοίων που πλαγιοδετούν στην ανατολική πλευρά, ένα μόνο από τα προαναφερθέντα πλοία μπορεί να πλαγιοδετεί στην ανατολική πλευρά, όχι δύο ταυτόχρονα] • δύο (2) αλιευτικά σκάφη μήκους 15-20 μέτρων και οκτώ αλιευτικά σκάφη μήκους έως 15 μέτρων, στην ανατολική πλευρά, όταν δεν καταλαμβάνεται από εμπορικά πλοία ή κρουαζιερόπλοια (βλ. ΜΠΕ 5.3 «Στοιχεία κίνησης λιμένα», σελ. 56-57). Η έκταση του προσήνεμου προβλήτα είναι 1.755 τ.μ., των κρηπιδωμάτων και του υπήνεμου μώλου 1.330 τ.μ. και της χερσαίας ζώνης λιμένα συνολικά 3.085 τ.μ. (βλ. τοπογραφικό διάγραμμα υφιστάμενου λιμένα).
17. Επειδή, με την προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το έργο «Λιμένας στις Καμάρες Σίφνου», το οποίο αφορά στην κατασκευή έργων επέκτασης / βελτίωσης του λιμένα και, συγκεκριμένα, στην επέκταση του υφιστάμενου προσήνεμου προβλήτα κατά συνολικό μήκος κρηπιδωμάτων 133,5 μ., διαπλάτυνση των παραλιακών κρηπιδωμάτων, επίχωση μήκους 95,90 μ. ανατολικότερα των παραλιακών κρηπιδωμάτων και βελτίωση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών της υφιστάμενης παραλιακήα1561/24ς οδού, που συνδέει τον λιμένα με το υπόλοιπο νησί, από τη ρίζα του προσήνεμου μώλου έως και 400 μ. ανατολικά. Επίσης, προβλέπεται κατασκευή και λειτουργία ύφαλου αποσπασμένου κυματοθραύστη, μήκους 70 μ., στη βόρεια πλευρά του όρμου Καμαρών, για την αντιμετώπιση της διάβρωσης της ακτογραμμής. Όπως προκύπτει από την ΜΠΕ (βλ. σελ. 11), στόχος του έργου είναι η αντιμετώπιση των εξής προβλημάτων: Α. Έλλειψη βαθών, μήκους κρηπιδωμάτων και χερσαίου χώρου για την εξυπηρέτηση της προβλεπόμενης κίνησης πεζών-επισκεπτών καθώς και της φορτοεκφόρτωσης οχημάτων στα επιβατηγά-οχηματαγωγά πλοία. Οι ανεπαρκείς χερσαίες υποδομές του υφιστάμενου επιβατικού προβλήτα έχουν ως συνέπεια την επιβάρυνση του παραλιακού μετώπου με τα πλεονάζοντα οχήματα προκαλώντας σημαντική όχληση στην εύρυθμη λειτουργία του κεντρικού δρόμου του οικισμού. Επίσης, δημιουργούνται σημαντικές καθυστερήσεις στη διαδικασία φόρτωσης των οχημάτων με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη παραμονή των πλοίων στο λιμάνι με συνέπεια την ταλαιπωρία των ταξιδιωτών αλλά και την απώλεια μέρους των κερδών. Η συνδυασμένη λειτουργία περισσότερων της μίας δραστηριότητας στα όρια του προσήνεμου προβλήτα, όπως η ταυτόχρονη εξυπηρέτηση οχηματαγωγών πλοίων, ταχύπλοων επιβατηγών ή κρουαζιερόπλοιων, δημιουργεί συνθήκες κορεσμού στους χερσαίους χώρους του λιμένα με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας εκδήλωσης ατυχήματος και επιπλέον το μειωμένο επίπεδο εξυπηρέτησης των χρηστών. Β. Ανεπαρκείς υποδομές κίνησης πεζών. Σοβαρό μειονέκτημα της υφιστάμενης λιμενικής υποδομής είναι η ανυπαρξία ενιαίου χώρου κίνησης των πεζών κατά μήκος του παραλιακού μετώπου. Η σημαντική αυτή έλλειψη καθιστά δυσχερή και επικίνδυνη τη διέλευση των πεζών, καθώς για την προσέγγιση του επιβατικού προβλήτα αυτοί υποχρεούνται να κινηθούν επί του οδοστρώματος μαζί με τα οχήματα. Την περίοδο κατά την οποία η τουριστική κίνηση στο νησί είναι ιδιαίτερα αυξημένη, η κατάσταση αυτή δημιουργεί αισθητά προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία του λιμένα αλλά και στην ασφάλεια των ταξιδιωτών. Γ. Μικρό πλάτος οδοστρώματος παραλιακής οδού. Συγκεκριμένα, το περιορισμένο πλάτος του οδοστρώματος σε συνδυασμό με την έλλειψη διαμορφωμένου πεζοδρομίου για την κίνηση των πεζών επ’ αυτού, καθιστά, σύμφωνα με τη ΜΠΕ, ασφυκτικές τις συνθήκες κίνησης των οχημάτων πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της φόρτωσης και εκφόρτωσης των οχηματαγωγών πλοίων, ιδιαίτερα δε όταν σε αυτά περιλαμβάνονται και μεγάλα οχήματα τροφοδοσίας. Δ. Προστασία της βόρειας ακτής από τη διάβρωση. Εξάλλου, πριν από την εκπόνηση της ΜΠΕ, είχε προηγηθεί η εκπόνηση ακτομηχανικής μελέτης, με την οποία είχε κριθεί ικανοποιητική η αποτελεσματικότητα του ύφαλου κυματοθραύστη για την προστασία της βόρειας ακτής (βλ. ΜΠΕ σελ. 13). Από την κατασκευή των έργων δημιουργείται πρόσθετη επιφάνεια 7.000 τ.μ., ενώ η συνολική επιφάνεια του λιμένα (νέα και υφιστάμενα έργα) θα ανέρχεται σε 10.085 τ..μ. Ειδικότερα στον προσήνεμο προβλήτα έκτασης 1.755 τ.μ. προστίθενται 3.530 τ.μ., με αποτέλεσμα η συνολική προβλεπόμενη έκτασή του να ανέρχεται σε 5.285 τ.μ. (βλ. ΜΠΕ κεφ. 6. Αναλυτική Περιγραφή Έργων (Εναλλακτική λύση 2), σελ. 61). Ως προς την αναμενόμενη, μετά από την επέκταση του προσήνεμου προβλήτα και των παραλιακών κρηπιδωμάτων, δυναμικότητα του λιμένα Καμαρών, στη ΜΠΕ αναφέρεται ότι αυτός θα δύναται να εξυπηρετεί: • Δύο Ε/Γ-Ο/Γ πλοία μήκους έως 130 μ. έκαστο, τα οποία θα δύνανται να πρυμνοδετούν παράλληλα στη δυτική πλευρά, με τη σημείωση, ωστόσο, ότι η εξυπηρέτησή τους δεν θα πραγματοποιείται ταυτοχρόνως, • ένα δεξαμενόπλοιο μήκους έως 80 μ., το οποίο θα πρυμνοδετεί στη βόρεια πλευρά, • στην ανατολική πλευρά προβλέπεται η πλαγιοδέτηση ενός εμπορικού πλοίου Φ/Γ μήκους έως 80μ. κατά τους χειμερινούς μήνες και κατά τους θερινούς η εξυπηρέτηση ενός κρουαζιερόπλοιου μήκους έως 80 μ. ή ενός ταχύπλοου επιβατηγού πλοίου έως 60 μ. Στα νέα παραλιακά κρηπιδώματα θα δύνανται να πρυμνοδετήσουν: • τέσσερα αλιευτικά σκάφη μήκους 15μ. • έξι αλιευτικά σκάφη μήκους έως 15 έως 20 μ. Για την εκτίμηση της μελλοντικής διακίνησης οχημάτων, στη ΜΠΕ λαμβάνεται υπόψη ότι οι νέες λιμενικές εγκαταστάσεις θα εξυπηρετούν δύο Ε/Γ-Ο/Γ πλοία μήκους 130μ., τα οποία μπορούν να μεταφέρουν περίπου 200 οχήματα έκαστο, αλλά, όπως αναφέρθηκε, η εξυπηρέτησή τους δεν θα πραγματοποιείται ταυτοχρόνως, με αποτέλεσμα η μέγιστη επιφόρτιση του οδικού δικτύου να ανέρχεται στα 200 οχήματα. Σήμερα, το Ε/Γ-Ο/Γ πλοίο μήκους έως 100 μ. που πρυμνοδετεί στις εγκαταστάσεις του λιμένος, μεταφέρει 160 οχήματα, επομένως η αύξηση που καταγράφεται είναι της τάξεως των 40 οχημάτων (άλλως 25%) σε κάθε κατάπλου (βλ. ΜΠΕ σελ. 63).
18. Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, η Σίφνος είναι ιδιαίτερα μικρό νησί από άποψη έκτασης, πληθυσμού και αριθμού οικισμών, χαρακτηρισμένο ως «τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους προς προστασία της παραδοσιακής της αρχιτεκτονικής». Ως ευαίσθητο οικοσύστημα, ιδιαίτερα ευάλωτο σε εξωγενείς παρεμβάσεις, είναι δεκτικό μόνον ήπιας ανάπτυξης, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει τη φέρουσα ικανότητά του, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 24, 101 παρ. 4 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος (βλ. σκέψη 12). Όπως, όμως, προκύπτει από την ΑΕΠΟ και τη ΜΠΕ, η επέκταση του λιμένα του νησιού είναι ιδιαίτερα μεγάλη: το εμβαδόν του προσήνεμου προβλήτα αυξάνεται από 1.755 σε 5.285 τ.μ. – τριπλασιάζεται – και η συνολική έκταση της χερσαίας ζώνης λιμένα από 3.085 τ.μ. σε 10.085 τ.μ. – υπερτριπλασιάζεται (βλ. σκέψη 16). Επιπλέον – και προεχόντως – είναι δυνατός πλέον ο ταυτόχρονος ελλιμενισμός τεσσάρων μεγάλων πλοίων (βλ. αναλυτικά στη σκέψη 17), αντί δύο (βλ. αναλυτικά στη σκέψη 16). Εξάλλου, από το περιφερειακό χωροταξικό σχέδιο Νοτίου Αιγαίου συνάγεται ότι για τη Σίφνο, η οποία δεν είναι Περιφερειακό, Νομαρχιακό ή Υπερτοπικό Κέντρο της οικείας Περιφέρειας, προβλέπεται η ορθολογική οργάνωση των ακτοπλοϊκών συνδέσεων (βλ. σκέψη 14), δηλαδή η οργάνωσή τους με τρόπο συνάδοντα με τον χαρακτήρα της Σίφνου, κατά τα ανωτέρω. Παρά ταύτα, στην ΑΕΠΟ, στη ΜΠΕ και στα λοιπά στοιχεία του φακέλου δεν περιέχεται ειδική αιτιολογία από την οποία να προκύπτει η συμβατότητα της πιο πάνω μεγάλης μεγέθυνσης και, ιδίως, της αύξησης της δυναμικότητας του λιμένα του νησιού σε σχέση με τον χαρακτήρα του νησιού. Για τον λόγο αυτό, που βασίμως προβάλλεται, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση ως προς τους αιτούντες που νομιμοποίησαν τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους και να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη πράξη.
19. Επειδή, συνεπώς, πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση ως προς τους αιτούντες που δεν νομιμοποίησαν τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους, να γίνει δεκτή ως προς τους λοιπούς και να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη πράξη.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Απορρίπτει την αίτηση ως προς τους 4η, 6ο, 7η, 8η, 10η, 14η και 17η κατά τη σειρά αναγραφής τους στο δικόγραφο αιτούντες.
Επιβάλλει, συμμέτρως, στους ανωτέρω αιτούντες τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου, η οποία ανέρχεται σε τετρακόσια εξήντα (460) ευρώ.
Δέχεται την αίτηση ως προς τους λοιπούς αιτούντες.
Ακυρώνει την ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/85154/5474/23.9.2019 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι του έργου «Λιμένας στις Καμάρες Σίφνου».
Διατάσσει την απόδοση του παραβόλου στους αιτούντες που νίκησαν.
Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη των αιτούντων που νίκησαν, η οποία ανέρχεται σε εννιακόσια είκοσι (460+460) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 12 Μαρτίου 2024
Η Πρόεδρος του Ε´ Τμήματος. Η Γραμματέας
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 2ας Οκτωβρίου 2024.
Η Πρόεδρος του Ε´ Τμήματος. Η Γραμματέας
