Στα 85 του χρόνια, ο κύριος Ιωάννης Φώσκολος μοιράζεται μαζί μας αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία, τότε που βοηθούσε τον πατέρα του, Παναγιώτη Φώσκολο, στο σιδηρουργείο τους στην Απολλωνία.
Από τα 12 έως τα 15 του χρόνια, ο μικρός Γιάννης ήταν καθημερινός βοηθός στις απαιτητικές εργασίες του σιδηρουργείου. Μαζί με τον πατέρα του, κατασκεύαζαν και επισκεύαζαν χρηστικά μεταλλικά εργαλεία που εξυπηρετούσαν την καθημερινή ζωή της εποχής. Σιδερένια εργαλεία για τις αγροτικές εργασίες και πολλά άλλα αντικείμενα “έπαιρναν ζωή” στα χέρια τους, ενώ το χαρακτηριστικό ήχο του σφυριού πάνω στο μέταλλο έδινε ρυθμό στις ημέρες τους.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στον ίδιο χώρο που λειτουργούσε τότε το σιδηρουργείο και ο οποίος παραμένει ανέγγιχτος, διατηρώντας την αυθεντικότητα και τη ζεστασιά της εποχής εκείνης.
Τα σιδηρουργεία στη Σίφνο τα αποκαλούσαν ”γύφτικα”.
Η λέξη «γύφτικα» χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά στη Σίφνο (και σε άλλα μέρη της Ελλάδας) για να περιγράψει τα σιδηρουργεία, και η χρήση της σχετίζεται πιθανότατα με δύο βασικές αιτίες:
Η φύση της δουλειάς: Το σιδηρουργείο ήταν ένας χώρος όπου κυριαρχούσαν η φωτιά, η κάπνα και η σκόνη από τα μέταλλα. Οι εργάτες συνήθως δούλευαν σε δύσκολες συνθήκες, με τα χέρια και τα ρούχα τους συχνά καλυμμένα με μαυρίλες από τον άνθρακα, τη στάχτη και το λιωμένο μέταλλο. Αυτή η εικόνα των “μουτζουρωμένων” εργατών παραπέμπει σε αυτό που οι παλιότερες κοινωνίες συνέδεαν με τη λέξη «γύφτικο», αποδίδοντάς τη σε εργασίες που απαιτούσαν σωματική κόπωση και είχαν έντονη επαφή με βρωμιά και στοιχεία της φύσης.
Πολιτισμική προέλευση: Η λέξη «γύφτος» χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει Ρομά (ή Τσιγγάνους) που παραδοσιακά ασχολούνταν με επαγγέλματα όπως η σιδηρουργία, η επισκευή εργαλείων και η επεξεργασία μετάλλων. Επειδή οι Ρομά ήταν συνδεδεμένοι με αυτό το επάγγελμα σε πολλές περιοχές, η ονομασία «γύφτικα» πέρασε σταδιακά και στα σιδηρουργεία που λειτουργούσαν από ντόπιους τεχνίτες.
Παρά την αρνητική χροιά που μπορεί να είχε αρχικά ο όρος, σταδιακά υιοθετήθηκε για να περιγράψει τα σιδηρουργεία, χωρίς απαραίτητα να φέρει προσβλητική σημασία, αλλά περισσότερο ως μια πρακτική περιγραφή του χώρου και της δουλειάς. Στη Σίφνο, η λέξη «γύφτικο» έχει πλέον ιστορική και πολιτιστική αξία, αφού φέρει μνήμες από τα παραδοσιακά επαγγέλματα και τις συνθήκες εργασίας της εποχής.
Δείτε το βίντεο:
Παραγωγή: Giannis Kontos Photography
Συνέντευξη: Γιώργος Ι. Σταυριανός
Κάμερα – Ηχοληψία – Μοντάζ: Γιάννης Κοντός